Dây Cung Niềng Răng: Các Loại Và Công Dụng

Dây cung niềng răng (hay archwire) là một loại dây kim loại dài, mảnh được gắn cố định vào mắc cài trên thân răng, nhằm tạo lực kéo dịch chuyển răng về đúng vị trí mong muốn. Nhờ đó răng trở nên đều đẹp, khớp cắn được cải thiện, mang lại nụ cười hài hòa và thẩm mỹ hơn. Dây cung nó nhiều loại, tùy vào từng giai đoạn mà sử dụng các loại dây cung khác nhau, có kích thước lớn, nhỏ hay dạng vuông, tròn, chữ nhật sao cho phù hợp với tình trạng từng bệnh nhân.

1. Dây cung niềng răng là gì?

Dây cung niềng răng (hay archwire) là một loại khí cụ chỉnh nha, được cấu tạo từ sợi dây kim loại mảnh, dài, có độ bền và tính đàn hồi cao được gắn chặt vào các mắc cài trên răng tạo ra lực kéo liên tục giúp dịch chuyển răng dần dần về đúng vị trí mong muốn. Nếu không có dây cung để kết nối với các mắc cài khi niềng răng thì răng của bạn sẽ không bao giờ di chuyển được.

Sau khi đã dán cố định chặt các mắc cài vào chân răng, bác sĩ sẽ đặt dây cung niềng răng vào rãnh giữa các mắc cài, sau đó sử dụng thêm dây thun để cố định. Riêng đối với phương pháp niềng răng mắc cài tự buộc thì dây cung có thể tự động trượt giữa các rãnh của mắc cài.

2. Công dụng của dây cung niềng răng

Tác dụng chính của dây cung là dịch chuyển răng về đúng vị trí, do chúng tác động hầu hết tới các chuyển động diễn ra trong miệng trong quá trình điều trị.

Ở từng mỗi giai đoạn niềng răng, dây cung sẽ mang lại công dụng khác nhau:

2.1. Giai đoạn đầu san đều răng

Trong giai đoạn này, dây cung niềng răng có công dụng tạo lực nhẹ nhàng để giúp răng di chuyển về đúng vị trí trên cung hàm, chuẩn bị cho giai đoạn điều trị tiếp theo. Loại dây cung được ưu tiên sử dụng trong giai đoạn này sẽ có độ đàn hồi cao, độ cứng thấp và mỏng với kích thước khoảng 0,014 và 0,016 inch.

2.2. Giai đoạn đóng khoảng, kéo khít răng

Dây cung niềng răng trong giai đoạn này có công dụng là căn chỉnh răng phía trước, điều chỉnh sự chênh lệch giữa hai hàm và giúp đóng các khoảng trống giữa các răng. Dây cung dày, cứng hơn, có kích thước 0.016 x 0.025 hoặc 0.019 x 0.025 thường được sử dụng trong giai đoạn này để đảm bảo răng di chuyển nhanh chóng và ngăn ngừa sự dịch chuyển không mong muốn. Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong chỉnh nha, bệnh nhân sẽ nhận thấy sự thay đổi rõ rệt sau khoảng thời gian điều trị từ 4 – 8 tháng.

2.3. Giai đoạn nắn chỉnh khớp cắn và duy trì

Trong giai đoạn này, dây cung niềng răng có vai trò điều chỉnh toàn bộ những sai lệch cuối cùng trên cung hàm như khớp cắn hở, lệch đường giữa,… nhằm mang lại nụ cười đẹp và đảm bảo khớp cắn chính xác. Dây cung dày, chịu lực có kích thước 0.019 x 0.025 được sử dụng phổ biến trong giai đoạn này và dây thun cố định có thể tiếp tục được sử dụng trong giai đoạn này.

3. Các loại dây cung niềng răng

Dựa trên thành phần cấu tạo mà dây cung niềng răng được chia thành 6 loại, tuỳ vào tình trạng răng miệng mà bác sĩ sẽ tư vấn dây cung phù hợp.

3.1. Dây cung Stainless Steel (thép không gỉ)

Dây cung Stainless Steel (thép không gỉ) là dây cung làm từ thép không gỉ y khoa và được sử dụng phổ biến nhất trong chỉnh nha nhờ vào độ bền cao và giá thành rẻ. Dây thép không gỉ bền và khả năng chống ăn mòn cao, có thể được bác sĩ điều chỉnh theo nhiều cách khác nhau mà không bị gãy.

Thành phần chính của dây cung thép không gỉ thuộc nhóm hợp kim Austenitic “18-8”, bao gồm 17 – 25% Chromium, 8 – 25% Niken và 1 – 2% Carbon. Nhờ cấu tạo này nên dây cung vừa đảm bảo độ bền vừa dễ chế tác cho nhiều kỹ thuật chỉnh nha khác nhau.

Tuy nhiên, dây thép không gỉ không có tính đàn hồi cao, nếu uốn cong quá nhiều, chúng sẽ ở vị trí mới và không trở lại vị trí ban đầu. Vì thế, dây cung Stainless Steel không phù hợp điều trị ở giai đoạn đầu.

Hiện nay có 3 loại dây cung thép không gỉ phổ biến như: Dây cung 6 sợi, dây cung 3 sợi xoắn (twist) và dây cung nhiều sợi.

3.2. Dây cung Niken – Titan (Niti)

Dây cung Niken – Titan (Niti) có thành phần chủ yếu gồm 55% Niken và 45% Titan nên có độ mềm dẻo hơn thép không gỉ. Đặc điểm nổi bật của dây cung Niti là độ đàn hồi cao, siêu dẻo, độ cứng thấp nhờ đó có thể tạo ra lực kéo ổn định nhưng nhẹ nhàng kéo răng dịch chuyển dần dần về đúng vị trí.

Dây cung Niti được ứng dụng rộng rãi trong hầu hết các trường hợp niềng răng mắc cài và vẫn đang là lựa chọn phổ biến nhất trong chỉnh nha hiện nay.

Nhờ có tính đàn hồi cao và có thể trở lại hình dạng ban đầu khi bị biến dạng, do đó ở giai đoạn đầu của quá trình chỉnh nha, dây Ni-Ti thường được sử dụng để tác động lực nhẹ nhàng lên răng mọc lệch lạc để sắp xếp chúng thẳng hàng.

Band niềng răng là gì? Có đau không?

3.3. Dây cung Titan – Beta (TMA)

Dây cung Titan-Beta chứa 79% titan, 11% molypden, 6% zirconium và 4% tin trong thành phần của nó. Điểm mạnh của loại dây cung này là khả năng tùy chỉnh chiều dài linh hoạt trong quá trình chỉnh răng, giúp tối ưu hóa hiệu suất của quá trình niềng răng một cách tương đối ấn tượng.

Ngoài ra, dây cung beta-titan có độ đàn hồi và độ bền ở mức trung bình và có thể biến dạng vĩnh viễn, nên phù hợp làm dây trung gian giữa Ni-Ti và thép không gỉ. Vài trường hợp có thể sử dụng dây này ở giữa quá trình điều trị.

3.4. Dây cung Cobalt – Chromium

Dây cung Cobalt – Chromium được ứng dụng trong chỉnh nha từ những năm 1950. Thành phần chính của loại dây này bao gồm: 40% Coban, 20% Crom, 16% Sắt và 15% Niken. Mặc dù có lực kéo tương đối tốt nhưng dây cung Cobalt – Chromium lại có độ cứng thấp không đáp ứng được yêu cầu trong các ca chỉnh nha phức tạp. Chính vì vậy loại dây này ngày nay ít được sử dụng, dần nhường chỗ cho các vật liệu tiên tiến và hiệu quả hơn như Niti hay thép không gỉ.

3.5. Dây cung chỉnh nha hợp kim kim loại quý

Từ năm 1887, nhà khoa học Edward Angle đã ứng dụng các kim loại quý như vàng, bạc, bạch kim vào chế tạo dây cung chỉnh nha. Các thành phần chính của loại dây cung này bao gồm khoảng 55-65% vàng, 5-10% bạch kim, 5-10% palladi, 11-18% đồng và 1-2% niken.

Nhờ tỷ lệ hợp kim đặc biệt nên dây cung kim loại quý có độ dẻo và độ đàn hồi cao cùng khả năng chống ăn mòn rất tốt. Tuy nhiên do giá thành cực kỳ đắt đỏ nên loại dây cung này hiện nay ít được sử dụng rộng rãi và thường chỉ xuất hiện trong các nghiên cứu hoặc trường hợp bệnh nhân yêu cầu.

3.6. Dây cung niềng sứ

Dây cung niềng sứ là loại dây cung được thiết kế với lõi thép không gỉ bên trong và được phủ một lớp sứ cao cấp bên ngoài. Nhờ lớp phủ này mà dây cung có màu trắng tiệp với màu răng khó phát hiện khi giao tiếp nên mang lại tính thẩm mỹ cao cho khi niềng.

Bên cạnh ưu điểm thẩm mỹ, loại dây cung này vẫn đảm bảo lực kéo khá ổn định trong quá trình chỉnh nha. Tuy nhiên, do lớp sứ bên ngoài dễ bị mài mòn và độ bền không cao bằng dây cung kim loại truyền thống nên cần được bác sĩ theo dõi và thay thế định kỳ.

Ngoài ra, nếu phân theo hình dáng thì dây cung niềng răng được chia làm 3 loại: dây cung tròn, dây cung vuông và dây cung hình chữ nhật. Cụ thể:

• Dây cung tròn: Có độ đàn hồi cao, dễ uốn dẻo và tạo lực kéo ổn định, thường được dùng trong giai đoạn đầu niềng răng.
• Dây cung vuông: Hay còn gọi là dây cung tiết diện, thường được sử dụng giai đoạn đóng khoảng, điều chỉnh khớp cắn.
• Dây cung chữ nhật: Thường được sử dụng trong giai đoạn đóng khoảng, kéo khít răng.

4. Kích thước dây cung niềng răng

Kích thước trung bình của dây cung niềng răng là 0,014 – 0,025 inch. Dây cung có nhiều kích thước và loại khác nhau tùy vào giai đoạn và mục đích sử dụng. Cụ thể:

• Giai đoạn san đều răng: Thường dùng dây cung Niti với kích thước từ 0,014 – 0,016 inch.
• Giai đoạn đóng khoảng: Thường dùng dây cung NiTi hoặc Stainless Steel, kích thước phù hợp là 0,019 x 0,025 inch hoặc 0,016 x 0,025 inch.
• Giai đoạn nắn chỉnh khớp cắn và duy trì: Dùng lại dây Niti với kích thước dây cung trong khoảng 0,019 x 0,025.

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn kích thước dây cung phù hợp trong quá trình điều trị:

• Giai đoạn điều trị: Dây cung kích thước lớn phù hợp cho giai đoạn đầu, còn dây cung nhỏ giúp điều chỉnh chính xác hơn.
• Mức độ sai lệch răng: Tùy vào mức độ điều trị mà cần lực khác nhau để điều chỉnh. Ví dụ, tình trạng sai lệch nghiêm trọng có thể cần dây cung dày hơn.
• Độ nhạy cảm của bệnh nhân: Mỗi bệnh nhân có ngưỡng chịu đau khác nhau, một số bệnh nhân có thể thấy khó chịu với dây lớn và hợp với dây mỏng hơn.
• Lịch trình điều trị mong muốn: Nếu bệnh nhân muốn điều trị nhanh hơn, bác sĩ chỉnh nha có thể lựa chọn dây lớn hơn ban đầu để đẩy nhanh tiến độ.

Niềng răng có hết lệch mặt không?

5. Quá trình đeo dây cung niềng răng

Đeo dây cung niềng răng là một bước quan trọng đòi hỏi bác sĩ có tay nghề chuyên môn cao để đảm bảo dây được đặt đúng vị trí, tạo lực kéo phù hợp mà vẫn an toàn cho nướu và mô mềm. Quá trình này diễn ra theo các giai đoạn sau:

• Giai đoạn đầu: Bác sĩ sử dụng dây cung tròn, mảnh, nhẹ và có độ đàn hồi cao để răng làm quen dần với lực kéo và bắt đầu dịch chuyển từ từ theo hình dạng của dây cung.
• Sau 1 – 2 tháng chỉnh nha: Bác sĩ sẽ chuyển dây cung tròn sang dây cung dạng vuông hoặc hình chữ nhật để điều chỉnh các răng thẳng đều và vừa khít với cung hàm.

6. Thời gian thay dây cung niềng răng mất bao lâu?

Thời gian thay dây cung niềng răng trung bình khoảng 15 – 40 phút tùy vào tình trạng răng và loại mắc cài. Với mắc cài kim loại tự buộc thay dây cung đơn giản khoảng 20 – 30 phút. Mắc cài kim loại truyền thống thời gian thay dây cung 30 – 40 phút do bác sĩ cần thêm thời gian buộc thun cố định dây cung vào từng mắc cài.

Quá trình này sẽ gây ra cảm giác ê buốt vài ngày do dây cung mới tạo lực siết để dịch chuyển răng tuy nhiên sau đó bệnh nhân sẽ dần dần giảm bớt cảm giác đau.

7. Các vấn đề thường gặp khi đeo dây cung và cách xử lý

Trong quá trình đeo dây cung niềng răng nếu không chăm sóc kỹ lưỡng hoặc chịu tác động bên ngoài có thể gặp các vấn đề như:

• Bị tuột dây cung khi niềng răng

Dây cung sẽ dễ bị tuột vào giai đoạn đầu khi chỉnh nha, lúc này răng có tốc độ dịch chuyển nhanh nên kích thước dây cung ban đầu đã không thể ôm sát hàm như trước. Nếu gặp phải trường hợp này bạn liên hệ ngay với bác sĩ để được hẹn lịch điều chỉnh khắc phục.

• Bị dắt thức ăn vào dây thép niềng răng

Khi bị dắt thức ăn vào dây thép niềng răng bạn nên súc miệng bằng nước ấm, dùng chỉ nha khoa hoặc máy tăm nước để làm sạch. Việc bị dắt thức ăn vào dây thép niềng răng là không tránh khỏi do đó bạn nên vệ sinh kỹ răng miệng sau mỗi bữa ăn để ngăn ngừa các vấn đề sâu răng, viêm nướu hay viêm nha chu.

• Dây cung niềng răng đâm vào má

Khi dây cung niềng răng đâm vào má bạn cần liên hệ ngay với bác sĩ để được điều chỉnh kịp thời. Trong lúc chờ đợi bạn hãy dùng sáp nha khoa hoặc bông gòn che đầu dây cung bị lệch và súc miệng bằng nước muối ấm để giảm đau, đồng thời tránh ăn thức ăn cứng và dai để không làm vết thương trở nên nặng hơn.

• Bị đứt dây cung niềng răng

Tình trạng này rất ít xảy ra vì dây cung niềng răng được làm từ các vật liệu bền chắc, có độ đàn hồi, chỉ khi có lực tác động lớn đến khớp hàm thì dây cung sẽ bị đứt.

Tóm lại, dây cung niềng răng đóng vai trò quan trọng để dịch chuyển răng về đúng vị trí và đạt kết quả thẩm mỹ tốt nhất. Khi hiểu rõ về cấu tạo, thời gian thay cũng như các vấn đề thường gặp sẽ giúp bạn chăm sóc răng miệng tốt hơn trong suốt quá trình niềng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên thăm khám định kỳ và tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ chuyên môn.