Khí cụ niềng răng là gì? Các loại khí cụ niềng răng

Khí cụ niềng răng là những loại khí cụ nha khoa được sử dụng để điều chỉnh răng về vị trí chuẩn. Có nhiều loại khí cụ niềng răng khác nhau, chẳng hạn như mắc cài, dây cung, khay niềng trong suốt, hàm duy trì,… Mỗi loại khí cụ sẽ có những đặc điểm và vai trò khác nhau, giúp mang đến hàm răng đều đặn và nụ cười tự tin cho người niềng.

1. Niềng răng có tác dụng gì?

Niềng răng có thể điều chỉnh vị trí của các răng mọc sai lệch trên cung hàm bằng các khí cụ niềng răng như mắc cài, dây cung, khay niềng trong suốt,… Các khí cụ này sẽ được bác sĩ gắn lên răng và điều chỉnh lực tác động để nắn chỉnh răng từ từ về vị trí mong muốn. Niềng răng mang đến những tác dụng như sau:

• Điều chỉnh phương, hướng mọc của răng, để răng được thẳng đều trên cung hàm.
• Đóng khoảng hở giữa các răng.
• Giảm áp lực lên răng, cải thiện khả năng cắn xé thức ăn.
• Cải thiện khả năng phát âm và giao tiếp.
• Giúp cho răng miệng khỏe mạnh hơn.
• Mang đến khớp cắn chuẩn cho bệnh nhân.

2. Khí cụ niềng răng là gì?

Khí cụ niềng răng là các dụng cụ nha khoa được sử dụng trong chỉnh nha, có nhiệm vụ tạo lực tác động lên răng hoặc hỗ trợ điều chỉnh sự phát triển của xương hàm. Các tình trạng như răng hô, móm, răng khấp khểnh, răng thưa, khớp cắn hở, khớp cắn chéo,… đều sẽ được khắc phục bởi các loại khí cụ.

Các khí cụ niềng răng được chia thành hai nhóm chính gồm khí cụ cố định và khí cụ tháo lắp. Nhóm khí cụ cố định như mắc cài, dây cung niềng răng, lò xo, band niềng răng hay minivis sẽ được gắn trực tiếp lên răng và hoạt động liên tục trong suốt quá trình điều trị. Trong khi đó, nhóm khí cụ tháo lắp như khay niềng trong suốt giúp người đeo thuận tiện hơn khi ăn uống hoặc vệ sinh răng.

3. Các loại khí cụ niềng răng cố định

Để quá trình niềng răng diễn ra hiệu quả, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều khí cụ cố định nhằm kiểm soát lực tác động lên từng răng và điều chỉnh khớp cắn một cách chính xác. Những khí cụ này được thiết kế chuyên biệt, gắn trực tiếp lên răng và hoạt động liên tục trong suốt lộ trình điều trị. Dưới đây là các khí cụ cố định được sử dụng phổ biến nhất.

3.1 Thun tách kẽ

Thun tách kẽ là những vòng cao su nhỏ, có tính đàn hồi tốt, được sử dụng ở giai đoạn tiền chỉnh nha. Khi đặt vào kẽ răng, thun tách kẽ giúp mở rộng khoảng cách giữa các răng hàm lớn để bác sĩ có thể lắp band niềng răng một cách dễ dàng mà không gây đau nhức quá mức. Thun tách kẽ thường bắt đầu đeo trước khi niềng 1 tuần, cần đeo khoảng 5 – 7 ngày, cho đến khi đạt được khoảng cách cần thiết.

3.2 Band niềng răng (khâu chỉnh nha)

Band niềng răng là một vòng kim loại bằng thép không gỉ, được lắp cố định ở các răng hàm là răng số 6 hoặc số 7. Loại khí cụ chỉnh nha này được thiết kế ôm sát quanh răng để đóng vai trò như một điểm tựa chắc chắn cho mắc cài và dây cung. Nhờ đặc tính bền và chịu lực tốt, band niềng răng thường được sử dụng ở những trường hợp cần truyền lực mạnh lên răng hàm lớn hoặc khi men răng không đủ điều kiện để dán mắc cài. Đây là khí cụ quan trọng giúp ổn định toàn bộ hệ thống dây cung, đặc biệt trong các ca cần kéo răng phức tạp.

Band niềng răng

3.3 Dây cung

Dây cung là khí cụ niềng răng đóng vai trò kết nối hệ thống mắc cài và tạo lực giúp dịch chuyển răng trong suốt quá trình chỉnh nha bằng phương pháp niềng răng mắc cài. Dây cung được chế tạo từ hợp kim niken, titanium, có hình dáng uốn theo đường cong của cung hàm. Khi được luồn vào các rãnh mắc cài, dây cung truyền lực kéo liên tục để đưa răng dịch chuyển dần về vị trí chuẩn.

Trong giai đoạn niềng răng khác nhau, bác sĩ sẽ thay đổi dây cung có độ dày, độ cứng hoặc chất liệu khác nhau nhằm điều chỉnh lực siết răng cho phù hợp với phác đồ điều trị.

3.4 Hệ thống mắc cài

Mắc cài là những khí cụ niềng răng nhỏ được cố định trực tiếp lên bề mặt răng, có tác dụng giữ và truyền lực tác động của dây cung lên răng. Tùy vào nhu cầu của bệnh nhân, mắc cài có thể được từ nhiều chất liệu khác nhau như kim loại không gỉ, sứ y tế, pha lê,… Bên cạnh loại mắc cài thường cần đeo thun niềng răng để cố định dây cung thì còn có loại mắc cài tự buộc có nắp trượt giúp giữ dây cung, từ đó giảm ma sát và giảm thời gian tái khám.

Nhờ có hệ thống mắc cài, lực tác động từ dây cung được truyền lên răng một cách ổn định và liên tục, giúp răng nhanh chóng dịch chuyển. Do đó, niềng răng cố định thường có thời gian điều trị ngắn hơn niềng răng bằng khí cụ tháo lắp.

Mắc cài niềng răng

3.5 Hook chỉnh nha

Khí cụ niềng răng hook là các móc nhỏ có thể được gắn trực tiếp lên mắc cài, dây cung, band niềng răng hoặc trên bề mặt răng, nhằm tạo điểm neo cho dây thun liên hàm. Hook chỉnh nha thường được chỉ định trong các trường hợp cần căn chỉnh khớp cắn giữa hai hàm.

3.6 Minivis niềng răng

Minivis niềng răng là những chiếc vít nhỏ làm bằng titanium, được cắm trực tiếp vào xương hàm. Loại khí cụ niềng răng này là điểm neo vững chắc để đẩy nhanh tốc độ kéo chỉnh răng mà không làm ảnh hưởng tới các răng khác. Bắt vít niềng răng thường được chỉ định trong các ca có độ phức tạp như kéo lún răng, đóng khoảng do mất răng, điều chỉnh trục răng hoặc khắc phục tình trạng răng chìa nặng.

Minivis niềng răng là những ốc vít nhỏ được cắm vào xương hàm làm điểm neo

3.7 Hàm duy trì

Hàm duy trì là khí cụ quan trọng được sử dụng sau khi tháo mắc cài để giữ cho răng duy trì ở vị trí mới, tránh hiện tượng răng dịch chuyển trở lại. Hàm duy trì có thể là loại cố định, gồm một dây kim loại mảnh được gắn vào mặt trong răng, hoặc là loại tháo lắp như hàm nhựa Hawley và khay trong suốt. Mỗi loại đều có chức năng ổn định kết quả chỉnh nha, giúp xương ổ răng và dây chằng nha chu nhanh chóng thích nghi với vị trí mới của răng.

Thời gian sử dụng hàm duy trì thường kéo dài khoảng 6 – 12 tháng sau niềng, tùy vào tình trạng răng, nướu và xương hàm của bệnh nhân.

Hàm duy trì đóng vai trò ổn định vị trí của răng sau khi tháo niềng

3.8 Thun liên hàm

Thun liên hàm là loại thun đàn hồi được móc từ mắc cài hàm trên xuống mắc cài hàm dưới, nhằm điều chỉnh mối tương quan giữa hai hàm. Khi bệnh nhân đeo thun đúng hướng dẫn, lực kéo từ thun sẽ giúp cải thiện khớp cắn theo chiều trước sau hoặc theo chiều dọc. Thun liên hàm thường được sử dụng trong giai đoạn giữa và cuối của quá trình chỉnh nha, khi bác sĩ cần tinh chỉnh khớp cắn để đạt sự cân đối và ăn khớp chuẩn giữa hai hàm.

3.9 Lò xo niềng răng

Lò xo niềng răng là loại lò xo kim loại nhỏ được đặt trên dây cung để tạo lực đẩy hoặc kéo răng. Tùy từng mục tiêu điều trị, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng lò xo đẩy, lò xo kéo hoặc lò xo duy trì. Lò xo đẩy được sử dụng để mở rộng khoảng trống giữa các răng, lò xo kéo nhằm tăng cường lực kéo chỉnh để đóng khoảng trống giữa các răng một cách hiệu quả còn lò xo duy trì giúp giữ khoảng trống.

Loại khí cụ niềng răng này đặc biệt hữu ích trong các trường hợp cần sắp xếp lại vị trí răng trên cung hàm.

3.10 Chun chuỗi niềng răng

Chun chuỗi niềng răng là một dải thun liên tục gồm nhiều mắt liền nhau, có độ đàn hồi mạnh hơn so với thun buộc thông thường. Khi được gắn dọc theo dây cung và mắc cài, chun chuỗi tạo ra lực siết lớn giúp đóng nhanh các khe hở giữa răng hoặc siết đều toàn cung răng trong giai đoạn đóng khoảng. Đây là loại khí cụ thường được dùng trong các ca có khe hở cần khép kín.

Chun chuỗi niềng răng

4. Quy trình niềng răng mắc cài với khí cụ cố định

Quy trình niềng răng mắc cài với khí cụ cố định diễn ra theo các bước sau:

• Bước 1: Gắn thun tách kẽ vào có vị trí cần tạo khoảng gắn band niềng.
• Bước 2: Tháo thun tách kẽ rồi tiến hành lắp band
• Bước 3: Gắn mắc cài và luồn dây cung. Nếu dùng mắc cài loại thường thì cố định dây cung bằng thun niềng.
• Bước 4: Tạo khoảng niềng răng bằng cách nong hàm, mài kẽ răng hoặc nhổ răng.
• Bước 5: Nhổ răng khôn nếu răng mọc ngầm, mọc ngang,hoặc cản trở quá trình điều trị.
• Bước 6: Với những trường hợp được chỉ định, bác sĩ sẽ cắm minivis vào xương hàm ở vị trí thích hợp.
• Bước 7: Điều chỉnh lực kéo của khí cụ niềng răng, thay thế khí cụ bị hỏng hóc.
• Bước 8: Tháo khí cụ niềng răng cố định, bắt đầu đeo hàm duy trì sau niềng trong thời gian được bác sĩ chỉ định.

Trong quá trình niềng răng bằng khí cụ cố định, bạn cần vệ sinh thật kỹ răng miệng, đặc biệt là ở những vị trí lắp đặt khí cụ và giữa những kẽ hở dễ tích tụ mảng bám nhằm hạn chế nguy cơ mắc bệnh răng miệng. Ngoài ra, hãy đi tái khám đúng hẹn để điều chỉnh và thay thế khí cụ.

5. Các loại khí cụ niềng răng tháo lắp

Khí cụ niềng răng tháo lắp là loại khí cụ có thể tháo ra và lắp vào dễ dàng trong quá trình điều trị. Hiện nay có 3 loại niềng răng tháo lắp phổ biến là niềng răng Invisalign, eCligner và Clear Aligner. Các loại niềng này sẽ sử dụng các khay niềng trong suốt để nắn chỉnh răng thay cho mắc cài, dây cung truyền thống.

Khay niềng trong suốt là loại khí cụ tháo lắp được thiết kế ôm sát toàn bộ bề mặt răng. Nhờ chất liệu trong suốt, loại khí cụ này mang lại tính thẩm mỹ cao và gần như khó nhận thấy khi giao tiếp. Khi đeo lên răng, khay tạo ra lực nhẹ nhưng liên tục, giúp dịch chuyển theo kế hoạch của bác sĩ.

Ưu điểm lớn nhất của khay trong suốt là khả năng tháo lắp linh hoạt, cho phép người dùng ăn uống và vệ sinh răng miệng thuận tiện hơn so với mắc cài. Phương pháp này phù hợp với người trưởng thành, những người làm công việc yêu cầu ngoại hình hoặc cần sự thoải mái khi niềng.

Khay niềng trong suốt là loại khí cụ tháo lắp phổ biến nhất

Khí cụ niềng răng rất đa dạng và mỗi loại lại giữ một vai trò quan trọng trong việc dịch chuyển răng cũng như tối ưu khớp cắn. Tùy vào tình trạng răng và kế hoạch điều trị, bác sĩ sẽ lựa chọn hệ thống khí cụ phù hợp tại từng giai đoạn. Hiểu rõ chức năng và vai trò của từng khí cụ sẽ giúp bệnh nhân yên tâm hơn khi điều trị, đồng thời hỗ trợ quá trình niềng diễn ra hiệu quả, an toàn và đạt kết quả tối ưu.